ΑΣΦΟΔΕΛΟΣ (Asphodelus aestivus)

Ηλίας Καραμπάς, εκπαιδευτικός, πρόεδρος του συλλόγου ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ

Στα λιβάδια από ασφοντήλι..

Στον άλλο κόσμο, ο Άδης υποδέχεται τις αδύναμες ψυχές των νεκρών στον «Ασφοδελό Λειμώνα», ένα έρημο λιβάδι που φυτρώνουν σπερδούκλια. Εδώ ταιριάζει σαν τον θάνατο το ωχρό λουλούδι με την δυσάρεστη μυρωδιά. Στις απέραντες εκτάσεις , σε έρημους τόπους, σε ακτές, στο λυκόφως προς τον Κάτω κόσμο..

Μικρές κρυστάλλινες βελόνες αποτρέπουν την βόσκηση του φυτού. Τα απέραντα λιβάδια της επικράτειας των ασφοδέλων από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας δηλώνουν διαταραγμένη ισορροπία της Φύσης. Ανθίζει από Ιανουάριο μέχρι Απρίλιο. Ο ασφόδελος έχει μεγάλη ικανότητα να αντιμετωπίζει την ξηρασία, τις υψηλές θερμοκρασίες ακόμη και τις χαμηλές εδαφικές υγρασίες. Ο όρος «έρημος ασφοδέλων» έχει χρησιμοποιηθεί προκειμένου να χαρακτηρίσει τα οικοσυστήματα που κυριαρχούνται από ασφόδελους και θεωρούνται ως ερημοποιημένα ή ημιερημικά συστήματα.

Εκτός όμως από τη μυθολογία, στις πιο σύγχρονες παραδόσεις ο ασφόδελος ήταν ο οιωνός για την επόμενη χρονιά: όταν το μακρύ στέλεχος (ποδίσκος) του ασφόδελου είναι στραβό, λένε ότι η χρονιά θα είναι κακή, αντίθετα αν είναι ίσιο η χρονιά θα πάει καλά.. Κατά καιρούς έχει χρησιμοποιηθεί ως συγκολλητική ουσία, για την παρασκευή αλκοόλ αλλά και ως αλοιφή κατάλληλη για κάθε πληγή. Οι ρίζες του φυτού ξεραίνονται και βράζονται σε νερό, παράγοντας μια κολλώδη ουσία που σε μερικές χώρες ανακατεύεται με δημητριακά ή πατάτες για να φτιαχτεί ασφοδελόψωμο. Ο Ιπποκράτης, ο Διοσκουρίδης και ο Πλίνιος έλεγαν ότι οι ρίζες μαγειρεύονταν σε στάχτη και μετά τρώγονταν. Ο Ασφόδελος από την αρχαιότητα έως σήμερα θεωρείται θεραπευτικό φυτό. Το όνομά του έχει ελληνική ρίζα και προέρχεται κατά πάσα πιθανότητα απο το στερητικό α και τον σπόνδυλο ( μαλακός, δίχως σπόνδυλο).

Το συναντούμε με πολλά ονόματα, ανάλογα και την περιοχή. Λέγετια ακαρώνι, άρβυκας, ασφέρδουκλας, ασφοδελίνη, ασφοδήλι, ασφοντύλι, ασφόντυλος, περιδρομόχορτο, σπερδούκλα, σπερδούκλι, σφερδούκλας, σπουρδακύλα, σφερδούλακας, σφοντύλι, σκορδαλές, σπουρτουλίτσι, ασφεντιλιά, ασφενδυλέ, σφεντυλιά, ασφέρδουγκας, άρβηκας.

…Κι αν πιούν θολό νερό ξαναθυμούνται,

Διαβαίνοντας λιβάδια από ασφοδήλι

πόνους παλιούς που μέσα τους κοιμούνται..

( Λήθη, Λορέντζος Μαβίλης)

Πηγές:

– Η Ελληνική χλωρίδα στο μύθο , στην τέχνη, στη λογοτεχνία, ελ. Μπάουμαν, Ελ. Εταιρεία Προστασίας της Φύσης, 1993

– Votaniki.gr

– Τα εκατό καλύτερα Ελληνικά ποιήματα, εκδ. Γλάρος,1988, Αθήνα

– Παντής Ι. 1986 Δομή, δυναμική και διαχείριση των έρημων ασφοδέλων της Θεσσαλίας, Διδακτορική διατριβή ΑΠΘ

– Ιστόοτοπος Λαογραφικά Αιτωλοακαρνανίας

– Ιστότοπος dasarxeio.com

– ΦΒ/ Κήπος και Αγρόκτημα στην Ελλάδα: Χρήσιμες συμβουλές καθημερινής ζωής/Ισίδωρος Σκληρός

– ΒΙΚΙΠΕΔΙΑ ΚΑΙ ΒΙΚΙΛΕΞΙΚΟ

– Φωτ : Ηλ. Καραμπάς/ υγρότοπος Γλύφας Χαλκίδας