ΑΡΧΑΙΟ Ή ΠΑΛΑΙΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΜΕ ΑΝΑΛΗΜΜΑΤΙΚΟ ΤΕΙΧΟΣ, ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΜΕ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΔΙΑΤΕΙΧΙΣΜΑ ΑΝΗΦΟΡΙΤΗ, ΑΡΧΑΙΟ ΦΡΟΥΡΙΟ – ΜΕΓΑΛΟ ΒΟΥΝΟ ΑΥΛΙΔΑΣ

By admin1

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΥΛΙΔΑ (ΙΕΡΟ ΑΥΛΙΔΕΙΑΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ) ΣΤΟ ΔΙΑΤΕΙΧΙΣΜΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟ – ΜΕΓΑΛΟ ΒΟΥΝΟ

Ηλίας Καραμπάς, εκπαιδευτικός, πρόεδρος του συλλόγου ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ

 

Θα έρχεται άδολα ο κόσμος στον αρχαίο λίθινο δρόμο

Κι εσύ θα πετάς τριγύρω δίχως πόνο και τρόμο

Μετά από μακρόχρονη έρευνα έχω εντοπίσει τις θέσεις του αρχαίου ή παλαιού μονοπατιού το οποίο οδηγεί από την Αυλίδα ( πιθανόν από το Ναό Αυλιδείας Αρτέμιδος) στο αρχαίο Διατείχισμα και στο Φρούριο του Μεγάλου Βουνού σχεδόν σε όλο το μήκος της διαδρομής του.

Εδώ και χρόνια μελετώ την περιοχή. Έχω επισκεφθεί την περιοχή του Μεγάλου Βουνού εκατοντάδες ημέρες έως τώρα, ερευνώντας τις αρχαιότητες (αρχαία μονοπάτια και οχυρώσεις), την ορνιθοπανίδα, τη χλωρίδα, την πανίδα κ.α. Με βαθιά συγκίνηση δοκιμάζω την πρώτη δημοσίευση – παρουσίαση του αρχαίου  ή παλαιού δρόμου.

Υπήρξαν δυσκολίες στην αρχική προσέγγιση. Ήταν   επίπονη η προσπάθεια εντοπισμού με ακρίβεια μιας και σε σημαντική έκταση η αρχαία ή παλαιά οδός ήταν καλυμμένη από τείχη θάμνων και άλλων ειδών, όπως πουρνάρια, σχίνοι, άρκευθοι κ.α. Χρειάστηκε πολλές φορές να περάσω έρποντας από πυκνότατους θάμνους ή να προσπαθώ να περάσω από τείχη πουρναριών κατά την αναζήτηση  με συχνούς τραυματισμούς σοβαρούς ή λιγότερο σοβαρούς, εκδορές κ.α. Αρκετές οι αποθαρρύνσεις στις αστοχίες εύρεσης του σωστού δρόμου και ανείπωτη η χαρά της εύρεσης του αρχαίου δρόμου με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια. Το δύσκολο ήταν ο εντοπισμός της κάθε θέσης. Κατόπιν τα πράγματα βαδίσαν ευκολότερα. Για πολλά χρόνια πίστευα ότι οι τειχισμοί οι οποίοι συναντούσα κατά τόπους στο Μεγάλο Βουνό (εκτός του αρχαίου Διατειχίσματος και του Φρουρίου) αποτελούν μέρος δευτερευόντων  αρχαίων τειχισμών. Τον τελευταίο χρόνο μελετώντας λεπτομερέστερα τους τειχισμούς διαπίστωσα ότι είναι μέρος λιθόκτιστου μονοπατιού.

Η συγκίνηση είναι τεράστια. Σχεδόν κάθε Σάββατο περιηγούμαι στην περιοχή επαναλαμβάνοντας την διαδρομή Δροσιά – Μεγάλο Βουνό – Νεκροταφείο Αυλίδας. Έχει ολοκληρωθεί η καταγραφή και το στοιχειώδες πέρασμα υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος του μονοπατιού, έστω και με πολλές παρακάμψεις, διότι ολόκληρα δέντρα στέκουν στη διαδρομή.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ – ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΡΑΦΟΝΤΑ

Σε γενικές γραμμές υπάρχουν τα εξής χαρακτηριστικά:

  • Η διαδρομή του μονοπατιού με το αναλημματικό τείχος έχει μήκος 3,300 χλμ. συμπεριλαμβανομένης της επιστροφής. Για να φτάσουμε στην αρχή της διαδρομής ακολουθούμε χωματόδρομο και μονοπάτι 250 μέτρων περίπου. Η διαδρομή στο πλήρες ανάπτυγμα της, από την αρχή του χωματόδρομου έως το Διατείχισμα και κατόπιν στο Φρούριο του Μεγάλου Βουνού μετ΄επιστροφής είναι 7,200 χλμ.
  • Το μονοπάτι έχει πλάτος 1,20 μ. έως 2,50 μ., είναι λιθόκτιστο από την πλευρά της κατωφέρειας (αναλημματικό τείχος) και κατά τόπους λιθόστρωτο. Η λιθοδομή του αναλημματικού τείχους διαθέτει κτιστό μέρος στην κατωφέρεια και γεμίσματα από εκεί έως τη χάραξη του πρανούς. Η λιθοδομή μοιάζει αρκετά με εκείνη των τειχών του Φρουρίου και του αρχαίου Διατειχίσματος (πιθανόν Μυκηναϊκής εποχής)
  • Διαθέτει αρκετά συχνά ημικυκλικούς χώρους παρατήρησης – στάθμευσης προς την πλευρά της κατωφέρειας (εκτός ενός) με πιθανό σκοπό την διευκόλυνση κατά τη διασταύρωση πεζών και ζώων μεταφοράς,  και κυρίως για ανάπαυση, για παρατήρηση – επόπτευση. Έχουν καταμετρηθεί τέσσερα τέτοια παρατηρητήρια, εκ των οποίων τα δύο σε άριστη κατάσταση.
  • Διατρήσεις παρατηρούνται της διαδρομής διαμετρήματος 7,5-8 εκατοστών, τέλειας κατασκευής, επί ασβεστολιθικού πετρώματος. Δεν γνωρίζουμε την εποχή διάνοιξης. Το βάθος τους φτάνει έως 1,80 μέτρα, ενώ έχει προστεθεί ύλη από τα χρόνια. Η πρώτη  διάτρηση της διαδρομής εμφανίζει διπλή οπή και φαίνεται να είναι αρχαιότερη των άλλων.
  • Σιδερένιο έλασμα (καρφί) παρατηρείται εντός του τοιχίου στον χώρο στάθμευσης, 600μ περίπου από το αρχαίο Διατείχισμα και δεξιά του μονοπατιού. Η κεφαλή του καρφιού έχει το σχήμα άγκιστρου και θα μπορούσε να πει κανείς ότι χρησίμευε για την στήριξη αντίσκηνου ή άλλης πρόχειρης κατασκευής.
  • Ενωρίτερα υπάρχουν σιδηροί σωλήνες διαμετρήματος 3 εκατοστών που δηλώνουν τη διαχρονική χρήση του μονοπατιού.
  • Το εντυπωσιακότερο χαρακτηριστικό είναι οι τεράστιοι ελιγμοί (τραβέρσες), πράγμα το οποίο δηλώνει ότι μεταφέρονταν βαριά αντικείμενα ή βαρύς οπλισμός και υπήρχε η χρήση της περιπολίας και της παρατήρησης επί του δρόμου.  Ελέγχονται και ο κόλπος του Νοτίου Λιμένα  Χαλκίδας και ο δίαυλος στη θέση Μύλοι – Μασλάτι – Αγ. Μαρίνα όπως και ο Νότιος Ευβοϊκός.
  • Ο κύριος δρόμος και άλλος γειτονικός πολύ συντομότερος( είναι καταγεγραμμένος και θα γίνει αναφορά εκτενώς σε άλλη δημοσίευση) οδηγούν στο αρχαίο Διατείχισμα, πράγμα που πιστοποιεί ότι το Διατείχισμα είναι τουλάχιστον της ίδιας εποχής με το υπάρχον Φρούριο στο Μεγάλο Βουνό, εάν βέβαια πιστοποιηθεί η αρχαιότητα του μονοπατιού.
  • Υπολείμματα τειχισμών (κτιρίων) υπάρχουν κοντά στο μονοπάτι σε συγκεκριμένο σημείο, παράλληλου σχήματος με ημικυκλικό το άνω τοιχίο, διαστάσεων 6-7,5 μ. τα δύο και 4-7,7μ. το τρίτο. Το πλάτος του τείχους είναι 75 εκατοστά. Άλλα 9 παρόμοια χτίσματα, σε ερειπιώδη κατάσταση, απαντώνται σε γειτονικό σημείο.
  • Σε κοντινές περιοχές  σε σχέση με το αρχαίο Διατείχισμα εντοπίζονται ταμπούρια, πράγμα που φανερώνει ότι ο δρόμος ή ο γειτονικός του ήταν γνωστός κατά τη διάρκεια του Αγώνα του ΄21 ή και σε άλλες εποχές.
  • Κάτοικοι της σύγχρονης εποχής ή πεζοπόροι δεν φαίνεται να χρησιμοποιούν το μονοπάτι, εάν κρίνει κανείς από τους μεγάλης ηλικίας δέντρα και θάμνους (π.χ. αρκεύθους)  επάνω στο μονοπάτι.
  • Έχει γίνει μια πρώτη καταγραφή της χλωρίδας που παρατηρείται επί του μονοπατιού. Κάποια από τα είδη είναι Ελληνικά ενδημικά.
  • Συχνά γυροπετούν αρπακτικά της ορνιθοπανίδας (κυρίως βραχοκιρκίνεζα) ενώ παρατηρούνται πολλά άλλα είδη κοινά ή μη. Εκτενής αναφορά θα γίνει σε άλλη δημοσίευση.
  • Το μονοπάτι τέμνεται και έχει καταστραφεί από τη διάνοιξη της νέας οδού Χαλκίδας Αθήνας στο ύψος του parking της υψηλής γέφυρας και ενώ έχει σαφή κατεύθυνση προς το Μικρό Βαθύ και το Ναό της Αυλιδείας Αρτέμιδος.
  • Πυκνότατη, αδιαπέραστη βλάστηση καλύπτει το αρχαίο μονοπάτι από τον γκρεμό της νέας οδού έως και 200 μέτρα μετά., όπου είναι εμφανής η λιθοδομή του μονοπατιού. Ενδείξεις του αρχαίου μονοπατιού υπάρχουν πλησίον του Ιερού της Αυλιδείας Αρτέμιδος. Αυτό βέβαια χρήζει περαιτέρω έρευνας. Μια πεζογέφυρα θα μπορούσε να συνδέσει το Ναό της Αυλιδείας Αρτέμιδος με το Μεγάλο Βουνό (αρχαίο μονοπάτι).
  • 350μ περίπου πριν το αρχαίο Διατείχισμα το μονοπάτι λύεται πλήρως. Σποραδικά εμφανίζεται ψηλότερα. Καταλήγει στην μεγάλη στροφή του Διατειχίσματος επί του Μεγάλου Βουνού, κομβική θέση η οποία ελέγχει τον Ν. Ευβοϊκό και όλη την περιοχή της Αυλίδας έως και την Πάρνηθα. Πιθανόν εδώ να υπήρχε μια μικρή οχύρωση, αν κρίνει κανείς από την τεράστια λιθοσωρό του τείχους. Όπως ανεβαίνει κανείς όταν συναντήσει το Διατείχισμα Ανηφορίτη μπορεί να κατευθυνθεί αριστερά προς το ανάπτυγμα του Διατειχίσματος  επί της λοφοσειράς έως το Μεσοβούνι του Μεσσαπίου Όρους.  Εάν κατευθυνθεί κάποιος δεξιά επί του αρχαίου Διατειχίσματος φτάνει στο φρούριο της κορυφής του Μεγάλου Βουνού σε σχετικά κοντινή απόσταση (900 μέτρα).
  • Πλησίον του αναφερθέντος αρχαίου ή παλαιού δρόμου υπάρχουν και άλλοι δρόμοι καταγεγραμμένοι με κατεύθυνση το αρχαίο Διατείχισμα και το Φρούριο κάποιοι με τειχισμούς (εδώ εντοπίζεται και μια διαδρομή αρχαίου κάθετου τείχους κατά πολύ συντομότερη, αναφορά θα γίνει μελλοντικά). Καμία αναφορά γύρω από την Αυλίδα, ούτε μαρτυρία από τους κατοίκους της περιοχής υπάρχει για την ύπαρξη αρχαίων μονοπατιών στο Μεγάλο Βουνό εκτός του Αρχαίου Διατειχίσματος, το οποίο είναι ελάχιστα γνωστό (τελευταία ο σύλλογός μας κάνει προσπάθειες για την ανάδειξη του).  Ο Βασίλειος Βισβίνης (Η Πετρήεσσα και η σημερινή Αυλίδα, σελ.54) αναφέρει «Προσέτι αναφέρεται ότι από τη Σχοινέζα είναι δυνατή και άνετη η ανάβαση στο Μεγάλο Βουνό», δηλαδή από τη Νότια ή Νοτιοδυτική πλευρά ( πλευρά νταμαριού). Ουδέποτε σύλλογοι της περιοχής ή πεζοπόροι προσέγγιζαν το Βουνό από την Ανατολική πλευρά στην σύγχρονη εποχή. Οι προσεγγίσεις είναι κυρίως από την Βόρεια ή την Δυτική πλευρά του Βουνού. Εάν ήταν γνωστό το μονοπάτι αυτό, το οποίο είναι ήπιο και καταλληλότερο για την ανάβαση, θα είχε πολύ συχνή χρήση. Σίγουρα μεμονωμένα κάποια άτομα έχουν ιστορικά παρατηρήσει την ύπαρξη των τειχισμών κατά τόπους. Το πολύ δύσκολο ήταν να συμπληρωθεί η συνολική εικόνα και να εντοπιστούν οι διασυνδέσεις με το αρχαίο Διατείχισμα. Είναι ολοφάνερο ότι το μονοπάτι δεν χρησιμοποιείται επί πολλά χρόνια.

 

Όλη η διαδρομή χρειάζεται φροντίδα και συντήρηση, κάτι που μπορεί να αναλάβει ο σύλλογός μας ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ υπό την επίβλεψη των αρμοδίων αρχών. Η Αρχαιολογική Υπηρεσία  (Εφορεία Αρχαιοτήτων Ευβοίας) είναι ενήμερη εγγράφως από το σύλλογο ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ, με το αίτημα να εξακριβωθεί η αρχαιότητα του μονοπατιού, όπως και η κήρυξη ως αρχαίου μνημείου και η φροντίδα του αρχαίου Διατειχίσματος όπως και ο καθαρισμός του Φρουρίου. Έντονες παρεμβάσεις δεν μπορούν να γίνουν στο μονοπάτι (καθαρισμός εκτενώς από τη βλάστηση έξω από το κύριο μονοπάτι, κοπή δέντρων την οποία θα προσπαθήσουμε να αποφευχθεί όσο γίνεται). Γενικά θα καταβάλλουμε προσπάθεια να καθαριστεί το μονοπάτι κατά τέτοιο τρόπο  που δεν θα βλαφθεί το αναλημματικό τείχος, αντιθέτως να προστατεύεται. Επίσης αίτημα έχει γίνει και προς τους Συνεταιρισμούς Βαθέος και Δροσιάς για να δοθεί άδεια σήμανσης, φροντίδας, καθαρισμού των μονοπατιών κυρίως ιστορικών-περιβαλλοντικών μεταξύ των οποίων και το συγκεκριμένο μονοπάτι. Έχουν κατατεθεί δέκα (10) διαδρομές και περιγράφονται και άλλες. Ενήμερη είναι και η Τοπική Αυτοδιοίκηση( Δ.Ε. Αυλίδας και Δ.Ε. Ανθηδόνας). Η περιοχή ανάπτυξης του αρχαίου μονοπατιού ανήκει στον Αναγκαστικό Συνεταιρισμό Βαθέος Αυλίδος  ενώ  μέρος ανήκει στον Γεωργικό Πιστωτικό Συνεταιρισμό Δροσιάς.  Ο σύλλογός μας καταβάλει κάθε προσπάθεια με προτάσεις για την ανάδειξη, συντήρηση-φροντίδα, προστασία  της αρχαίας ή παλαιάς οδού. Ήδη κάνει προσπάθεια ξενάγησης ομάδων, αθλητών, συλλόγων σε μέρος του αρχαίου μονοπατιού, το οποίο είναι επισκέψιμο.  Ο ίδιος και ο σύλλογος μας ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ είμαστε πρόθυμοι να συνοδεύσουμε και να δείξουμε τη διαδρομή (προς παρόν  μέρος της διαδρομής για τον μέσο πεζοπόρο) σε όποιον σύλλογο, ομάδα πολιτών ή φορέα μας το ζητήσει, ενώ υπάρχουν προγραμματισμένες δραστηριότητες.

Λίγα μέλη του συλλόγου μας ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ έχουν περάσει από το μονοπάτι σχεδόν σε όλο το μήκος του. Μέρη του μονοπατιού αρκετές φορές έχουν διασχίσει μέλη του συλλόγου μας. Τελευταία επίσημη εξόρμηση (ενταγμένη στο πρόγραμμα εξορμήσεων του συλλόγου) πραγματοποιήθηκε σε μέρος της διαδρομής στις 12/12/2021 στα πλαίσια της παγκόσμιας ημέρας Βουνού (11/12). Ενημερώθηκαν για το αρχαίο μονοπάτι, για τις παρατηρήσεις γύρω από αυτό, για την ιστορία της περιοχής, του Φρουρίου και του αρχαίου Διατειχίσματος και για την προστασία αυτών από ανθρώπινες παρεμβάσεις.

Το καλοκαίρι του 2022 θα παρουσιάσουμε το αρχαίο μονοπάτι και άλλες πολύ ενδιαφέρουσες πολιτιστικές διαδρομές της περιοχής Αυλίδας σε κεντρική εκδήλωση στο Biomechanical Festival, με τίτλο: «Αυλίδα, ιστορικά και περιβαλλοντικά μονοπάτια». Επίσης θα ξεναγήσουμε και θα ενημερώσουμε πολίτες που ενδιαφέρονται, φυσιολάτρες, πεζοπόρους, αρχαιόφιλους σε μια από τις πολλές διαδρομές επί του αρχαίου μονοπατιού και πλησίον αυτού ( βέβαια μερικώς  ή ολικώς, εάν είναι έτοιμο το μονοπάτι το καλοκαίρι).

Προσωπικά, όπως και ο σύλλογός μας ο ΣΙΔΕΡΙΤΗΣ, επιθυμούμε να ονομαστεί το αρχαίο μονοπάτι «ΣΩΚΡΑΤΗΣ», στη μνήμη του Σωκράτη μου. Κάθε Σάββατο εδώ και χρόνια παλεύω να τον συναντήσω με τρέξιμο, περπάτημα, μελέτη, μέσα από το σπουδαίο και πάντα συγκινητικό Μεγάλο Βουνό. Επίσης, εδώ ταιριάζει πια η διεξαγωγή του Ορεινού Δρόμου Σωκράτης αν όλα πάνε καλά, κοντά στην θέση του αιώνιου ύπνου του.

Βαθύτατη συγκίνηση για τον δρόμο κοντά στο Σωκράτη μας.

 

Θα έρχεται άδολα ο κόσμος στον αρχαίο λίθινο δρόμο

Κι εσύ θα πετάς τριγύρω δίχως πόνο και τρόμο.

Ο όρος παλαιό υπάρχει μόνο διότι η αρχαιολογική υπηρεσία δεν έχει αποφανθεί ακόμα για την αρχαιότητα του μονοπατιού.